Niet-technisch
Je telefoon trilt. Een melding. Toch snel even kijken. In een wereld waarin meldingen non-stop binnenstromen, voelt het alsof offline gaan geen optie meer is. Maar wat doet dat eigenlijk met je rust? In deze blog verkennen we waarom het goed is om af en toe offline te zijn en hoe je kunt ontsnappen aan platforms die gebouwd zijn om je aandacht vast te houden.
De impulsen: een DM, een like, een nieuwsupdate. Het lijkt onschuldig, maar notificaties prikkelen voortdurend onze hersenen. Elke melding vraagt een moment van aandacht en doorbreekt de concentratie. Volgens experts lijkt dit gedrag op een vorm van verslaving, waarbij het steeds moeilijker wordt om je telefoon niet te checken (Psyned, z.d.).
Daarnaast blijkt uit psychologisch onderzoek dat FOMO, ook wel de Fear Of Missing Out genoemd, kan bijdragen aan stress, onrust en een slechtere mentale gezondheid (Psyned, z.d.). De constante angst iets te missen zorgt ervoor dat we vaker naar ons scherm grijpen, zelfs als dit eigenlijk niets oplevert. Dit verhoogt mentale vermoeidheid, verkleint de aandachtsboog en maakt diepe focus lastiger.
Meldingen onderbreken niet alleen je werk; ze verstoren ook sociale interacties. Een gesprek met een vriend wordt verbroken door een ping, een moment van rust wordt gevuld met scrollen. Bewuster omgaan met meldingen of ze tijdelijk uitzetten, kan helpen om meer aanwezig te zijn.
Uit praktijkexperimenten blijkt dat mensen zich na een dag zonder meldingen vaak meer gefocust voelen en minder onrust ervaren. Hoewel sommigen aangeven zich iets minder sociaal verbonden te voelen, geeft een groot deel aan bereid te zijn hun notificatie-instellingen blijvend te willen aanpassen. Dit geeft ruimte voor reflectie, diepere relaties en aandacht voor wat er écht toe doet (Psyned, z.d.).
Wat we te zien krijgen op platforms als Instagram, Facebook of TikTok is geen toevallige weergave, maar wordt gestuurd door algoritmes. Deze algoritmes zijn gebouwd om je aandacht vast te houden, niet om je welzijn te verbeteren (NPO3, z.d.). Daarbij versterken ze vaak polarisatie en kunnen ze leiden tot een vertekend wereldbeeld, doordat je vooral berichten ziet die passen bij wat je vorige maand leuk vond of wat je laatst nog deelde met een vriend.
Daarnaast zorgen de constante prikkels voor concentratieverlies en oppervlakkige communicatie. Begrippen als 'doomscrollen', waarbij je eindeloos blijft scrollen door negatief nieuws, en 'phubbing', wat betekent dat je iemand negeert doordat je op je telefoon zit, zijn niet voor niets ontstaan in dit digitale tijdperk (Psyned, z.d.).
Gelukkig ontstaat er een tegentrend. Platforms zoals Mastodon en Pixelfed, onderdeel van de Fediverse, bieden een alternatief voor het systeem van Big Tech dat voortdurend onze aandacht probeert te grijpen. NU.nl (2022) geeft aan dat content op deze privacyvriendelijke netwerken chronologisch verschijnt, zonder advertenties of gedragsbeïnvloedende algoritmes. Gebruikers hebben zo meer grip op wat ze zien en delen en vooral ook op wat ze niet zien.
Deze netwerken draaien op open standaarden en worden vaak lokaal of door vrijwilligers beheerd. In de Fediverse bepaal je zelf de regels, een aanpak die ook binnen overheidsorganisaties steeds meer aandacht krijgt (Binnenlands Bestuur, 2023). Volgens het Netwerk Mediawijsheid (2025) bieden deze platformen een gezonder alternatief waar digitale autonomie centraal staat.
Dan rest nu nog de vraag: waarom niet? In een wereld waar aandacht een product is geworden, bieden alternatieven als Mastodon en Pixelfed een ademruimte. Ze zijn vrij van tracking, advertenties en algoritmische sturing en daarmee een verademing in een digitale wereld die steeds luider roept om je aandacht. Dus, wat houdt je tegen?